wędrować po kraju

* * *

1. ( podróżować) travel.

2. ( z miejsca na miejsce) wander, roam; ( pieszo) hike, tramp.

3. pot. ( chodzić) walk, go; wędrować za kratki go to prison, get canned.

4. (= być przekazywanym) be passed; fotografia wędrowała z rąk do rąk the photo passed from hand to hand.

- wędrować z plecakiem to backpack

- wędrować autostopem to hitch-hike

- wędrować po kraju to hike across a. through a country

- wędrować pieszo przez świat a. po świecie to travel the world on foot, to wander around the world

- w młodości dużo wędrowała samotnie po górach when she was young, she often hiked alone in the mountains

- kilka tygodni wędrowali przez pustynię/puszczę for several weeks they trekked across the desert/through a jungle ⇒ powędrować

- wędrować alejkami parku to roam a. wander park paths

- wędrować do więzienia/szpitala to be sent to prison/hospital

- nie każdy przestępca wędruje za kratki not every criminal goes down GB pot.

- zawodnik wędruje na ławkę kar a player is sent to the penalty box ⇒ powędrować

- jej spojrzenie wędrowało a. wędrowała oczami a. spojrzeniem ciągle za okno her eyes kept wandering to the window

- jej/jego myśli wędrują do kogoś/czegoś she/he is thinking about sb/sth

- wędrować z rąk do rąk (przekazywać) to pass from hand to hand; (zmienić właściciela) to change hands

- po śniadaniu/pracy/wojnie after breakfast/work/the war

- po chwili after a bit a. moment

- po godzinie/dwóch latach an hour/two years later, after an hour/two years

- po dwuletnim pobycie w więzieniu after two years in prison

- po południu in the afternoon

- pięć/kwadrans po czwartej five/a quarter past four

- wróciła po dwunastej she came back after twelve

- po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w szkole after a. on graduating he began working at a school

- zdrzemnął się po wyjściu gości he nodded off after the guests had left pot.

- po pięćdziesiątce musisz zacząć dbać o siebie when you’re over fifty you need to take care of yourself

- po czym and then, after which

- oprowadził mnie po starym mieście, po czym zaprosił na piwo he showed me around the Old Town and then invited me for a beer

- po czasie late

- oddał referat pięć dni po czasie he handed in his paper five days late

- po całym mieście/kraju/domu all over (the) town/the country/the house

- po całej Europie all over Europe, throughout the whole of Europe

- ubrania porozrzucane po pokoju clothes flung all over a. scattered around the room

- porozlewać wodę po podłodze to spill water all over the floor

- biegać po sklepach to run round the shops pot.

- chodzić po korytarzu/pokoju to walk up and down the corridor/around the room

- chodzić po lesie/górach to walk in the forest/mountains

- oprowadzić kogoś po zamku to show sb around a castle

- szukać czegoś po encyklopediach to look a. hunt through encyclopedias for sth

- szepczą o tym po kawiarniach tongues are beginning to wag (about it)

- chodzić po piasku/trawie to walk on sand/grass

- poruszać się po szynach to move (along) on rails

- jechać na rowerze po szosie/ścieżce to cycle along a. on a road/path

- ślizgać się po zamarzniętym jeziorze to skate on a frozen lake

- bębnić palcami po stole to drum one’s fingers on the table

- wchodzić/schodzić po schodach to walk up/down the stairs

- zjeżdżać po poręczy to slide down the banisters

- zupa ściekała mu po brodzie the soup was dripping down his chin

- poruszać się po linii prostej to move in a straight line

- przechodzić przez jezdnię po pasach to cross the road at a zebra crossing

- głaskać kogoś po włosach/policzku to stroke sb’s hair/cheek

- całować kogoś po rękach to kiss sb’s hands

- pokrzywy parzyły go po nogach nettles were stinging his legs

- po tej/drugiej stronie ulicy on this/on the other side of the street

- po prawej stronie drogi to the right of the road

- po obu stronach kartki on both sides of the paper

- kawałek chleba posmarowany po wierzchu dżemem a piece of bread with jam spread on top

- placek przypalony po brzegach a pie burnt along the edges

- po szyję/czubek głowy up to the neck/the top of one’s head

- silne wiatry od Bałkanów po Skandynawię strong winds from the Balkans up to Scandinavia

- wody było po kolana the water was knee-deep

- talerz pełen po brzegi a plate full to the brim

- od średniowiecza po schyłek Oświecenia from the Middle Ages up to a. until the end of the Enlightenment

- od profesora po sekretarkę from the professor down to the secretary

- była w naszym domu pierwszą osobą po ojcu she was the second most important person in our home after father

- miał piąty po zwycięzcy czas na mecie he had the fifth best time (after the winner)

- jeden po drugim one after the other a. another

- przesłuchiwał taśmę po taśmie he listened to one tape after another

- krok po kroku step by step

- dzień po dniu day after day; day in, day out

- odziedziczyć coś po kimś to inherit sth from sb

- objąć stanowisko po kimś to take over sb’s position, to succeed sb

- objął tron po wuju he succeeded his uncle to a. on the throne

- dom miał po dziadku he inherited the house from his grandfather

- po matce miała talent muzyczny she had inherited her mother’s musical talent

- prowadził po ojcu sklep mięsny he ran a butcher’s shop inherited from his father

- nosić imię po dziadku to be named after one’s grandfather

- rozpaczać po kimś to grieve over a. for sb

- płakać po kimś to mourn sb

- obiecywać sobie coś a. oczekiwać czegoś po kimś/czymś to expect sth from sb/sth

- nie obiecuj sobie po nim zbyt wiele don’t expect too much from him

- czego oczekujesz po tym zebraniu? what are you expecting from the meeting?

- butelka po mleku/piwie a milk/beer bottle

- pusty worek po ziemniakach an empty potato sack

- poznać kogoś po głosie/ruchach to recognize sb by their voice/movements

- po czym go poznałeś? how did you recognize him?

- widać po twoich oczach, że jesteś zmęczona I can see a. tell by your eyes that you’re tired

- sądząc po akcencie, (on) pochodzi z Dublina judging by a. from his accent, he comes from Dublin

- stać w kolejce po mięso to stand in the meat queue, to queue up for meat

- zadzwonić po lekarza/taksówkę to phone for the doctor/a taxi

- poszła do sklepu po chleb she went to the shop for some bread

- poszedł po wnuczkę he went to collect his granddaughter

- zatelefonowała do niego po radę she called him to ask for some advice

- przyszedłem tu tylko po to, żeby wyjaśnić całą sprawę I just came here to explain the whole thing a. business pot.

- nie po to przez pięć lat studiowałam prawo, żeby pracować jako kelnerka I didn’t study law for five years (in order) to work as a waitress

- co a. cóż ci po pękniętej filiżance? what do you need a cracked cup for?

- nic mi po takich radach what’s the use of advice like that?

- nic tu po mnie I’m not needed here; I may as well go a. be off pot

- po co what for?, why?

- po cóż whatever for?

- po co ci nóż? what do you need a knife for?

- nie wiem, po co tu przyszła I don’t know what she came here for a. why she came here

- po parę razy dziennie several times a day

- trzy pliki po sto banknotów (każdy) three bundles of a hundred banknotes each

- po 2 złote za sztukę (at) 2 zlotys each a. apiece

- po 5 złotych za kilo (at) 5 zlotys a a. per kilo

- po ile? a. po czemu? przest. how much?

- po ile te pomidory? how much are these tomatoes?

- wchodziły po jednej they entered one by one a. one at a time

- podchodzić do stołu po dwóch/trzech to come up to a. approach the table in twos/threes

- po trochu bit by bit, little by little

- zapłaciliśmy po dziesięć złotych we paid ten zlotys each

- dostali po dwa jabłka they each got two apples

- każde dziecko dostało po zabawce each child a. each of the children got a toy

- Adam i Robert wygrali po książce Adam and Robert each won a book

- zrób to po swojemu do it your own way

- czy mówisz po litewsku/włosku? can you speak Lithuanian/Italian?

- powiedz to po angielsku say it in English

■ po temu (stosowny) for it

- to nie miejsce i czas po temu this is not the (right) time or place for it

- powiem jej, kiedy nadarzy się po temu okazja I’ll tell her when I get the chance a. opportunity

- mam po temu powody I have my reasons

- miała wszelkie warunki po temu, żeby być dobrą aktorką she had all the makings of a good actress

* * *

abbr ( SZKOL: = Przysposobienie Obronne)

* * *

+ Loc.

1. ( czas) after; past; dziesięć po trzeciej ten past l. after three; już po wszystkim it's all over now; mądry Polak po szkodzie everybody's got 20/20 hindsight, (it's easy to be) wise after the event; po chwili after a while, a moment later; po lecie przychodzi jesień summer is followed by fall l. autumn; po kilku latach after a few years, (a) few years later; po śniadaniu after breakfast; po zmroku after dark; przyjadę po świętach I'll come after Christmas.

2. ( kolejność) after; jeden po drugim one after another.

3. ( pochodzenie) from, of; butelka po winie (empty) wine bottle; garnek po mleku dirty milk pot; puszka po rybach empty fish can; rzeczy po kimś hand-me-downs.

4. (= na podstawie) by; nie dać czegoś znać po sobie not let sth show; rozpoznać kogoś po akcencie/głosie recognize l. tell sb by his l. her accent/voice.

5. ( dziedziczenie) after, from; dostała imię po babce she was named after her grandmother; głos mam po ojcu I get my voice from my father; objąć stanowisko po kimś take over from sb; spadek po wujku inheritance from one's uncle.

6. ( hierarchia) after, next to; najważniejszy po prezydencie next to president; pierwszy po Bogu next to God; po Mickiewiczu after Mickiewicz.

7. (przestrzeń, powierzchnia) in, around, on, over, along; całować kogoś po policzkach/rękach kiss sb's cheeks/hand; chodzić po linie walk on a rope; dreszcz przebiegł mi po plecach chill ran down my spine; głaskać kogoś po włosach stroke sb's hair; po drugiej stronie on the other side; po kładce over the footbridge; po korytarzu in l. along the corridor; po kraju around the country; po lesie/górach in the forest/mountains; po linii prostej in a straight line; po niebie in the sky; po mieście around the city; po okolicy around the neighborhood; po pokoju around the room; po trawie on grass; schodzić po schodach/drabinie go down the stairs/ladder; wchodzić po schodach/drabinie go up the stairs/ladder; wędrować po górach walk l. hike the mountains.

8. ( rozciągłość w przestrzeni) around, round; chodzić po ludziach go from door to door; przesiadywać po kawiarniach sit around in cafes; jeździć po sanatoriach go from one sanatorium to another; włóczyć się po sądach drag o.s. from court to court.

9. ( rozciągłość w czasie) to, till, until; pisać po całych dniach write for days on end; ślęczeć po nocach sit up late.

10. ( systematyczność) by; po kawałku piece by piece, bit by bit; po trochu bit by bit; little by little.

11. + Acc. ( zasięg) (up) to; stać w wodzie po kolana stand knee-deep in water; kufel wypełniony po brzegi beer mug full to the brim; uśmiać się po pachy laugh one's head off.

12. + Acc. ( kres) till, until, to; aż po wszystkie czasy przest. till l. to the end of time; po dziś dzień przest. to this day.

13. + Acc. ( cel) for; przyjść po poradę come for advice; dzwonić po lekarza call a doctor; sięgać po poradnik reach for a handbook; po co? what for?; po co to robisz? what are you doing this for?; nie pójdę tam, bo i po co? I'm not going there, what's the use?; po co o tym myślisz? what's the use of thinking about it?; nie wiem, po co to zrobiłem I don't know what I did it for; licho wie po co god knows why; po co ta mowa? pot. save your breath; po jakie licho l. kiego grzyba? pot. what the heck l. hell for?

14. + Acc. (okeślona, powtarzająca się ilość, liczba) a, per; po trzy złote za kilogram three zloty a kilo; po pięć sztuk w paczce five items per pack.

15. + Acc. ( wyliczanie) po pierwsze firstly; po trzecie thirdly; po wtóre l. drugie secondly.

16. + Dat. ( sposób) in; po angielsku/polsku in English/Polish; po bożemu in a godly fashion; po cichu silently; po góralsku highlanders' fashion; po koleżeńsku friendly; po ludzku humanely; po mistrzowsku in a masterly way; po nowemu in a new way; po ojcowsku like a father; po pijanemu when drunk; po prostu just like that; po staremu in the (same) old way; posuwać się po omacku grope in the dark.

- świeży/czerstwy chleb fresh/stale bread

- bochenek chleba a loaf (of bread)

- kromka/pajda chleba a slice/thick slice of bread

- kup dwa chleby buy two loaves

- skórka (od) chleba the crust

- piętka a. przylepka chleba the (end) crust a. heel (of a loaf)

- chleb z miodem bread and honey

- smarować chleb masłem to butter some bread

- robić coś dla chleba to do something for money

- zarabiać/pracować na chleb to work for one’s living, to earn one’s daily bread

- być a. żyć na czyimś/własnym chlebie to live off sb else’s/one’s earnings

- wyjechał z kraju za chlebem he left the country to work abroad

- odbierać komuś chleb to take the bread out of sb’s mouth

- dziennikarski chleb the work of a journalist

- nauczycielski chleb the job of teaching

- □ biały chleb white bread

- chleb pszenny wheat bread

- chleb pytlowy a type of white bread

- chleb razowy wholemeal bread

- chleb świętojański Bot. (drzewo) carob (tree), locust tree; (strąk) carob (bean)

- chleb chrupki crispbread, diet bread

- czarny chleb black bread

- chleb żytni rye bread

■ chleba i igrzysk bread and circuses

- chleb powszedni (jedzenie) one’s daily bread; (środki do życia) one’s daily bread, bread and butter; (codzienna rzecz) quite a normal thing, nothing unusual

- lekki chleb (lekka praca) easy money, money for jam a. old rope pot.; euf. (prostytuowanie się) prostitution

- łaskawy a. gotowy chleb living on sb’s charity

- być u kogoś na łaskawym chlebie to live on sb’s charity

- suchy chleb dry bread; przen. a diet of bread and water

- ciężki a. trudny kawałek chleba a hard way to earn a living

- łamanie chleba Relig. the breaking of bread

- łamać z kimś chleb to break bread with sb daw., to be on close terms with sb

- być potrzebnym jak chleb to be as vital as the air we breathe

- chodzić po proszonym chlebie to lead the life of a beggar; to beg one’s bread daw.

- darmo jeść czyjś chleb to live off sb

- pójść na swój chleb to start earning one’s own living

- żyć o chlebie i wodzie to live on bread and water

- chleb go/ich bodzie riches make him/them proud

- z niejednego pieca chleb jadł he’s seen quite a few things (in his time); he’s knocked around (the world) a bit pot.

- czapką, chlebem i solą ludzie ludzi niewolą przysł. kindness wins hearts

- głodnemu chleb na myśli przysł. well, we all know what’s on your mind a. what you’re thinking

- kto na ciebie kamieniem, ty na niego chlebem przysł. to turn the other cheek, to answer a. meet insult with kindness

- nie samym chlebem żyje człowiek Bibl. man does not live a. one cannot live by bread alone

- z tej mąki chleba nie będzie przysł. nothing (good) will come of it

* * *

* * *

Gen. -a ( pieczywo) bread; chleb biały white bread; chleb ciemny l. czarny brown bread; chleb pszenny wheat bread; chleb razowy wholewheat bread; chleb żytni rye bread; czerstwy chleb stale bread; świeży chleb fresh bread; wiejski chleb Br. cob, cobloaf; bochenek chleba loaf of bread; chleb z masłem bread and butter; chleb z szynką bread and ham; kromka chleba slice of bread; skórka od chleba crust; suchy chleb dry bread; chleb powszedni daily bread; lekki chleb easy living; łaskawy chleb charity; rozczyniać l. miesić chleb knead bread; piec chleb bake bread; Chleb Pański l. Eucharystyczny rel. the Eucharist, the Host; chleb i wino rel. bread and wine; łamanie chleba rel. fraction, breaking of the bread; chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj Bibl. give us our daily bread; chleb świętojański bot. ( drzewo) carob ( Caretonia siliqua); ( strąk) carob; Br. t. Saint John's bread; to dla mnie chleb z masłem it's a piece of cake for me; zwykły zjadacz chleba an average mortal; z niejednego pieca chleb jadał he's seen life; żyć o chlebie i wodzie subsist on bread and water; dzielić się z kimś ostatnim kawałkiem chleba share one's last crust with sb; pracować (ciężko) na chleb work hard for one's bread and cheese; robić coś dla chleba do sth to earn a living; odebrać komuś chleb l. pozbawić kogoś chleba take the bread out of sb's mouth; być bez chleba be jobless; wędrować za chlebem seek livelihood; być na cudzym chlebie live on sb's charity; ciężki kawałek chleba hard bread; zarabiać na kawałek chleba earn one's daily bread; chodzić po proszonym chlebie be a beggar; nie jem chleba za darmo I earn my living; nie samym chlebem człowiek żyje man does not live on bread alone; z tej mąki chleba nie będzie it's no use; przyjąć kogoś chlebem i solą greet sb with bread and salt ( according to an old Polish tradition); głodnemu chleb na myśli the tongue always l. ever turns to the aching tooth.